H-1B Geçici Çalışma Vizesi Nedir?

Yazan: Hakan Kesik

H Vize Kategorisi altındaki beş vize türünden ( H-1A, H-1B, H-2A, H-2B, H-3) en yaygın olarak kullanılanı H-1B vizesidir. Bu vize A.B.D.'ye "uzmanlık isteyen iş" alanlarında çalışmak üzere geçici olarak gelmek isteyen bireylere verilir. Burada "uzmanlık isteyen iş" kavramı, lisans, yüksek lisans veya eşdeğer bir eğitim sonrası kazanılmış uzmanlığın teori ve pratikte uygulandığı bir iş dalı anlamındadır (mimarlık, mühendislik, tıp, hukuk, muhasebe gibi.)

H-1B vizesine sadece Amerika'da bulunan, vergi numarası olan ("Internal Revenue Service Tax Identification Number") ve personel çalıştırabilen işveren konumundaki gerçek veya tüzel kişiler başvurabilirler. Başvuru Göçmen Bürosu (INS) ile iletişime geçerek gerçekleştirilir. H-1B vizesi sadece uzmanlık isteyen iş alanlarında kullanıldığı için, adına başvuruda bulunulan kişinin en az dört senelik üniversite eğitimi almış olması şarttır. Ayrıca resmi bir işçi-işveren ilişkisinin de ispatlanması gerekir.

"Ücret Zorunluluğu" (Wage Obligation) prensibi, H-1B vizesi ile çalışan kişinin aldığı ücretin, en az sözkonusu pozisyon için genel olarak ödenen ücret kadar olmasını öngörür. Dolayısıyla şirketler maliyeti düşük olduğu için değil, kalifiye olduğu için çalışanları adına H-1B vizesine başvururlar. Ayrıca işveren, H-1B ile çalıştırmayı düşündüğü kişinin işe başlamasının 90 gün öncesi ve sonrasında A.B.D vatandaşı bir çalışanını işten çıkarmamayı garanti eder. Tüm bunlar Amerika'da çalışma ve yaşama pahasına bir Amerikalı'dan daha düşük maaşla aynı işi yapmaya razı yabancı ülke vatandaşlarının işverenlerce sömürülmesinin önünü kesme amaçlıdır.

İşverenin H-1B vizesi ile çalıştırdığı kişiyi tek taraflı olarak işten çıkardığı durumlarda, çalışanın ülkesine dönüş için tüm seyahat masrafları işveren tarafından karşılanır.

H-1B vizesinin alınabilmesi için birkaç farklı birimin onayı gereklidir. Bu sebeple vize alarak göreve başlayabilmek için üç aya kadar çıkabilen bürokratik bir süreç gerekmektedir. Üç yıl süre için hazırlanan H-1B vizesi, işverenin talebi üzerine üç yıl için bir kere daha uzatılabilmekteydi. 17 Ekim 2000'de kabul edilen ve H-1B vizesi ile ilgili yenilikler getiren 'Amerikan Rekabetçiliği' (American Competitiveness) yasasına göre çalışma süresi altı yıldan sonra da uzatılabilir hale gelmiştir.

Yaygın kanının aksine H-1B kotası Amerika'da çalışan toplam yabancı profesyonel sayısını belirtmez, çünkü süresi uzatılan H-1B vizeleri kotaya dahil değildir. Bu vizeyi alan kişinin eş ve çocukları H-4 vizesi alarak Amerika'ya giriş yapar, ancak bu vize ile çalışmak mümkün değildir. H1 vizeli kişiler sonrasında Yeşil kart (Green Card) edinme ve sürekli Amerika'da kalma yolları arayabilirler.

Üniversite veya master eğitiminizi tamamladıktan sonra vizenizi F1 öğrenci vizesinden H-1B geçici çalışma vizesine değiştirebilmeniz için F1 vizesi ile çalışmaya başladığınız kuruluşun sizin adınıza INS'e başvuruda bulunması, bir başka deyişle size sponsor olması gerekir.

Amerikan kuruluşlarının sponsor olması genelde zor ve yavaş bir süreçtir. Öğrencilik süresince bu kuruluşlarla stajlar, projeler veya diğer vesilelerle yakın ilişki içerisinde olma ve de yüksek performanta çalışma gibi faktörler şansınızı arttıracak etkenlerden bazılarıdır.

Başvuru Süreci

İşveren şirket, çalışanı adına Amerika'daki Çalışma Bakanlığı'na başvuruda bulunarak LCA (Labor Condition Application) formu teslim eder. Daha sonra ilgili Göçmenlik Bürosu'na (INS) H-1B vizesinin durumu, şirketin faaliyet gösterdiği işkolu, çalışanın mezun olduğu en yüksek öğretim kurumu, vatandaşı olduğu ülke ve öngörülen maaşı içeren I-129W formu ile birlikte Çalışma Bakanlığı'nca onaylanmış LCA formundan oluşan başvuru dosyası teslim edilir. Yeni yasa ile 1000 dolara çıkarılan başvuru ücreti sponsor şirket tarafından ödenir. INS tarafından onaylanan başvurular konsolosluklara bildirilir.

Gerekli Dökümanlar

Çalışma Bakanlığı tarafından onaylanmış LCA formu.

Mesleğin 'uzmanlık isteyen' bir iş olduğunu gösterir belge.

Çalışanın Amerika'da aldığı en yüksek derecenin diploma fotokopisi. Dengi eğitimi Amerika dışında almış olanların denklik belgesi de sunması gerekir.

Uzmanlık eğitimi ya da üniversite eğitimine denk iş tecrübesini ispatlayan belge. İş tecrübesinin üniversite öğrenimine denk sayılabilmesi için çalışanın eğitiminde eksik kalan her yılı için 3 yıllık uzmanlık eğitimini ya da iş tecrübesini ispatlanması gerekir.

Master seviyesinde yeterlilik ispatlayabilmek için çalışanın üniversite mezunu olması ve en az 5 yıl süre ile yönetici kademesinde çalışmış olması gerekir.

Sponsor şirketteki görevi yerine getirmek için gereken meslek lisansının kopyası.

Sponsor şirketle çalışan arasında varsa imzalanmış kontratın kopyası. Eğer kontrat yoksa tarafların anlaştığı herhangi bir kurallar listesi de aynı şekilde dosyaya eklenebilir.

17 Ekim 2000'de değişen H-1B Yasasının Getirdiği Yenilikler

17 Ekim 2000 tarihinde onaylanan 'Amerikan Rekabetçiliği Kanunu' (American Competitiveness for the 21st Century Act-AC21) H-1B vizesi ile çalışma olanağı bulan yabancı öğrencilerin yararına büyük değişiklikler içermektedir. Yürürlüğe giren yasa H-1B işlemlerinin yanısıra çalışmaya dayalı kalıcı oturma izni ile ilgili iyileştirmeler de getirmektedir.

Bütün yeni kanunlarda olduğu gibi yasa ile getirilen yeni terimler ve uygulamalar açıklanmış, ilgili kamu kurumları ve kamuoyunun yorumuna sunulmuştur. Yasa henüz yeni olduğu için Göçmenlik Bürosu (INS) ya da diğer ilgili kamu kurumları henüz bir düzenleme yapmadılar ve 'kurum içi' duyurularda bulunmadilar. Dolayısıyla yasanın uygulamaları henüz netlik kazanmamış olmakla beraber H-1B ile ilgili olarak getirilen değişiklikler şu şekilde belirtilmiştir:

1. Yüksek öğretim kurumları, kar amacı gütmeyen araştırma kuruluşları ve başka belirli kurumların çalışanları H-1B kotası dışında tutulmuştur.
2. Yukarıda belirtilen kurumlar ile ilkokul, ortaokul ve eğitim hastaneleri yeni yasa ile 1000 dolara çıkarılan ve işveren kurum tarafından ödenmesi gereken H-1B 'eğitim' ücretinden muaf tutulmuşlardır.
3. H-1B statüsü bir işverenden diğerine 'taşınabilir' hale getirilmiştir. İşyerlerini değiştirmek isteyen H-1B sahibi çalışanlar, yenilenen başvurularının onaylanmasını beklemeksizin yeni işveren tarafından dosyaları teslim edilir edilmez çalışmaya başlayabilirler.
4. Sürekli olarak ayrılan kotanın altında kullanılan belirli göçmen vizeleri, çalışmaya dayalı vize başvurularındaki yığılmayı önlemek amacıyla yeniden paylaştırılacaktır.
5. Yeni yasa ile göçmenlik başvurularına ve çalışma izinlerine esneklik getirilmiştir. Daimi oturma izni için yaptıkları başvuruları uzun süredir bekletilenlerin yasallıklarını korumaları için gerekli düzenlemeler yapılmış, ayrıca H-1B vizesi sahiplerinin toplam çalışma sürelerini altı yılın üzerine çıkarmak da mümkün hale getirilmiştir.
6. H1- B kotası 1998 yılında 50,000 adet arttırılarak 115,000 olarak belirlenmişti. Yeni yasa ile bu miktar bir daha arttırılarak önümüzdeki üç sene boyunca her sene için 195,000'e çıkarılmıştır.