Windows 2000’de Yıkımdan Dönüş (Recovery) ve Onarım (Repair) İşlemleri

Murat Yıldırımoğlu, Windows 2000 Magazine dergisinden çeviri

ERD, Safe Mode ve Recovery Console’u Ne Zaman Kullanmalı

Windows 2000’de her şey NT’dekilere göre daha büyük ve daha karmaşık. Buna hata bulma/giderme ve onarım araçları da dahil. İşletim sisteminde yolunda gitmeyen bir şeyle karşılaştığınızda üç seçeneğiniz var: Bir onarım işlemini başlatmak için önceden hazırladığınız Emergency Repair Disk’i (Acil Durum Onarım Disketi;ERD) kullanabilirsiniz. İkinci olarak sorun yarattığını tahmin ettiğiniz sürücülerin ya da uygulamaların yüklenmediği Safe Mode’dan (Güvenli Kip) açılış yapabilirsiniz. Üçüncü ve son çare olarak da sistemi Recovery Console’dan (Yıkımdan Dönüş Konsolu; RC) açıp hata veren, çalışmayan sürücü ya da hizmetleri devre dışı bırakabilirsiniz. Bu üç araç da kayıp ya da bozuk dosyaların, çalışmayan bir sürücünün ya da bir türlü silinmeyen bir takas dosyasının (page file) neden olduğu sistem sorunlarını teşhis etme ve çözme için kullanılabilir. Hangi durumda hangi aracı kullanacağımızı saptamak için bu araçların kapsamını, ne yapabildiklerini ve ne yapamadıklarını görmek iyi olacaktır.

ERD Onarımları

Eğer sisteminiz hiç açılmıyorsa ERD’ye gereksiniminiz var. ERD’yi kullanarak hasarlı bir boot sector’ı ya da Master Boot Record’u (MBR) onarabilir, kayıp ya da bozuk NTLDR ve ntdetect.com dosyalarının yerine sağlamlarını koyabilir ya da sistemin açıldığı diske ulaşmayı sağlayan üçüncü parti ntbootdd.sys SCSI sürücüsünü yeniden yükleyebilirsiniz. ERD ile bir virüs saldırısına uğrayan sistem diskini de kurtarabilirsiniz Kırılmış bir ayna ilişkisinden sistemi başlatmanın tek yolu da yine ERD’dir.

Win2K’in eskiye göre daha büyük ve daha iyi olma şeklindeki yaklaşımının bir sonucu Kayıt’ı oluşturan yapılandırma veritabanlarının -bunlar genelde Sistem kovanları (hive) olarak adlandırılıyor- anormal büyüklüklere ulaşmasıdır. Win2K’in daha büyük ve daha çok sayıdaki Kayıt dosyaları artık bir ERD’ye sığmıyor. Bu yüzden Microsoft da Win2K’in ERD’sini oldukça sınırladı ve aşağıdaki üç işleve indirgedi:

· Başlama ortamını araştırma ve onarma

· Win2K dosyalarını denetleme ve kayıp ya da bozuk dosyaların yerine sağlamını koyma

· Boot sector’ı denetleme ve onarma

Eğer yukardaki basit işlemlerden fazlasını istiyorsanız- örneğin, hatalı ya da bozuk aygıt sürücülerini onarmak gibi- ya güvenli kipi ya da RC’yi kullanmak durumundasınız.

Geçerliliği Olan Bir ERD Yaratma

Her sistemi kurarken bir de o sistemin ERD’sini yaratma sizin için her zaman uygulanacak bir kural olmalıdır. Bazı durumlarda ERD, bir sistemi ayağa kaldırmak için kullanabileceğiniz tek program olabilir. ERD yaratımı hem kolaydır hem de diğer yöntemlerdeki gibi her bilgisayarda kurulum dosyalarının bulunmasını ya da bu dosyalara ağ üzerinden ulaşımı gerektirmez. Ek olarak ERD, Kayıt veritabanlarının yedeğini sabit disk üzerine yedeklemek için kullanılabilecek en hızlı yöntemdir. Sabit disk üzerindeki yedek her zaman başka bir ortamdaki yedekten daha hızlı onarım olanağı sağlayacaktır.

Win2K kurulumu disklerinde ERD’nin bir sürümü bulunur. Bu sürüm sistemi ilk kurarken işe yarar. Kurulumdan sonra işletim sistemini kendinize göre özelleştirdiğinizde (örneğin, hizmetleri etkinleştirebilir ya da devre dışı bırakabilir, kullanıcı ve grup hesapları yaratabilir, güvenlik bilgilerini değiştirebilirsiniz) ilk başta yaratılan ERD artık geçersiz bilgiler içerecektir. Bir arıza durumunda sistemi ayağa kaldırabilmeniz için sistemde yaptığınız herhangi bir değişiklikten sonra yeni bir ERD yaratmalısınız.

Sisteminizin o andaki duurmunu yedeklemek üzere bir ERD yaratmak için Win2K’in Backup programını kullanacaksınız. Backup seçeneği Administrative Tools (Yönetim Araçları) grubu altında değil de Accessories grubunun altındaki System Tools’da karşımıza çıkıyor. Backup’ı komut satırından şu komutla da çalıştırabilirsiniz:

ntbackup

İster grafik arabirimden isterse komut satırından çalıştırılsın, her iki durumda da karşımıza Welcome sekmesi çıkacaktır. Bu sekmedeki Create an Emergency Repair Disk (Bir Acil Durum Onarım Disketi Yarat) şıkkını seçtiğinizde, Şekil 1’de görüldüğü gibi, sizden boş ve formatlı bir disketi disket sürücüye yerleştirmeniz istenir.

Bu diyalog kutusundaki, Kayıt dosyalarının Repair klasörüne yedeklenmesi yolundaki onay kutusunu da işaretleyebilirsiniz. Kilit durumundaki yapılandırma veritabanı dosyalarının o andaki durumlarının diske yedeklenmesi için bu şıkkı her zaman seçmelisiniz. Win2K, Kayıt dosyalarının iki takım yedeğini tutar: Kurulum sırasında orijinal Kayıt dosyaları \%systemroot%\repair klasörüne kopyalanır. ERD yaratıp Kayıt dosyalarını diske yedekleme kutusunu işaretlediğinizde Backup programı o andaki Kayıt dosyalarının yedeklerini the \%systemroot%\repair\regback klasörüne kopyalar. RC’yi kullanarak Kayıt dosyalarının ilk kurulum anındaki durumlarını değil de güncel durumlarını döndürmek isterseniz Backup programının \regback klasöründe yarattığı dosyalara gereksiniminiz olacak. Backup programı disket yaratma ve Kayıt dosyalarını yedekleme işini bitirdiğinde işlemleri tamamladığına dair bir pencere çıkartacaktır.

\regback klasöründe Kayıt dosyalarının güncel kopyalarının bulunmasını sağlamak için sistemi güncellediğinizde ya da bir yapılandırma değişikliği gerçekleştirdiğinizde yeni bir ERD yaratmayı unutmayın. Sisteminizde bir arıza oluştuğunda RC’yi açıp bu güncel dosyaları kullanarak sistemi arıza öncesi durumuna döndürebilirsiniz. Eğer \regback klasörü güncel dosyaları içermiyorsa o zaman \repair klasörünün altındaki kurulum anı dosyalarını kullanarak o ana geri döneceksiniz. Bu durumda ancak bant yedeklerinden sistemi arıza öncesi durumuna döndürebilirsiniz. Bu da sizin için ve şirketiniz için zaman kaybı demektir.

ERD programının tek kusuru, yalnızca Kayıt dosyalarını \regback klasörüne yedeklemek istediğinizde bile 3.5”’luk bir floppy disk sürücüsüne gerek duymasıdır. Dizüstü bilgisayar kullancııları için bu özellik can sıkıcı olabilir.

Elle Onarım mı Yoksa Hızlı Onarım mı?

Bir ERD yalnızca üç dosya içerir: autoexec.nt, config.nt ve setup.log. Win2K, auto

exec.nt ve config.nt dosyalarına dayanmadığı için bu iki dosya aslında gereksizdir. Buradaki önemli dosya setup.log dosyasıdır. Bu dosya, kurulum programının yüklediği bileşenlerin listesini içerir. Setup.log dosyasındaki her dosya adının sonunda bir denetim toplamı vardır. Bu toplam değeri sayesinde o dosyanın sonradan değişip değişmediği bulunur. ERD onarım menüsünden Verify Windows 2000 system files seçeneğini seçtiğinizde, onarım programı diskteki dosyaların bilgisiyle setup.log dosyasındaki bilgileri karşılaştırır. Onarım programı bu karşılaştırma sonucunda bir dosyanın bulunmadığını ya da farklı olduğunu saptarsa CD’den yenisini yükler.

Bir ERD onarımı başlatmak için sistemi ya Win2K CDROM’undan ya da 3.5”luk kurulum disklerinden açmak gerekir. Kurulum programı başlayacak ve bir aşamaya gelince kurulum mu yoksa onarım mı yapmak istediğimizi soracaktır. Burada onarım şıkkını seçtiğimizi göstermek üzere R harfine basıyoruz. Onarıma geçmek için üçüncü bir şık da Microsoft’un “How to Create a Bootable Disk for an NTFS or FAT Partition” (Bir NTFS ya da FAT Bölümü İçin Başlama Disketi Nasıl Hazırlanır) başlıklı makalesinde anlatılmaktadır (http://support.microsoft.com/suport/kb/

articles/q119/4/67.asp). Eğer tek bir Kayıt dosyasını değiştirmek istiyorsanız RC’yi kullanmalısınız- ERD’yi bu çeşit alt düzey onarım işlevleri için kullanamazsınız.

Onarım işlemine geçtiğinizde iki şıkkınız var: M’ye basarak Manual Repair (Elle Onarım) ya da F’ye basarak Fast Repair (Hızlı Onarım). Hızlı onarımda bütün onarım işlemleri size sorulmadan yapılacaktır.

Elle Onarım. Onarım programının yapacağı işleri denetlemek istiyorsanız elle onarımı seçmelisiniz. Bu şıkkı seçtiğinizde karşınıza üç seçenek çıkacaktır: : Inspect the startup environment (Başlama ortamını araştır), Verify Windows 2000 system files (Windows 2000 sistem dosyalarını denetle) ve Inspect the boot sector (boot sektörü araştır). Inspect the startup environment seçeneği boot.ini dosyasını düzeltir ya da değiştirir. Verify Windows 2000 system files seçeneği NTLDR, ntdetect

.com, arcsetup ve arcldr.exe dosyalarını denetler, eğer bir bozukluk farkederse bu dosyayı değiştirmek gerekip gerekmediğini size sorar. Eğer dosyayı değiştirmeyi seçerseniz elinizde ya Win2K kurulum CD’si ya da üçünü parti sürücü diski bulunmalıdır. (Verify Windows 2000 system files seçeneği ntbootdd.sys dosyasını denetlemez. İşletim sistemi bu dosyayı bir SCSI sürücü üzerindeki sisteme ulaşmak için kullanır. Bu nedenle, bu dosyayı yenidne yüklemek isterseniz SCSI sürücü diskine gereksinim duyacaksınız.) Inspect the boot sector seçeneğini seçtiğinizde onarım programı, aktif sistem bölümünü onarır ve boot-loader yeniden yükler.

Hızlı Onarım. Eğer yeni kurulmuş bir sistemdeki yıkımdan geri dönmek istiyorsanız hızlı onarımı seçebilirsiniz. Hızlı onarım seçeneği elle onarım seçeneğindeki işlevlerin hepsini gerçekleştirir ve Kayıt dosyalarını denetler (yani, SAM, SECURITY, SYSTEM ve SOFTWARE dosyaları). Eğer bu dosyalardan birisi kayıp ya da bozuksa ilgili dosya \%systemroot%\repair klasöründen alınır ve Kayıt dosyalarının bulunduğu \%systemroot%\system32\config klasörüne kopyalanır. Kuşkusuz bu işlem bizi güncel değil orijinal (ilk kurulum anından kalan) Kayıt dosyalarına döndürür; bu da tüm sistemi ilk yapılandırma anına geri götürecektir.

Eğer hızlı onarımı kullanmak zorunda kalmışsanız güncel durumu bir yedekten indirebilir ya da RC ile \regback klasöründeki güncel Kayıt dosyalarını geri getirebilirsiniz. Microsoft’un http://support

.microsoft.com/support/kb/articles/q238/3/59.asp adresindeki “Differences Between Manual and Fast Repair in Windows 2000” (Windows 2000’de Hızlı Onarım ve Elle Onarım Arasındaki Farklılıklar) başlıklı makalesi her iki işlemi de ayrıntılı olarak açıklamaktadır.

Güvenli Kip Onarımları

Eğer Win2K başladıktan sonra bir hatayla karşılaşıyorsanız sistemi güvenli kipten açıp işlem yapmalısınız. Güvenli kip seçeneklerine ulaşmak için sistem başlarken F8 tuşuna basın. Güvenli kipte 10 başlama seçeneği bulunmaktadır. Bunların en önemlileri ilk üç seçenek olan Safe Mode (Güvenli Kip), Safe Mode with Networking (Ağ Destekli Güvenli Kip) ve Safe Mode with Command Prompt (Komut Satırlı Güvenli Kip) seçenekleridir. (Active Directory-AD’yi kurtarmak için Güvenli Kipi nasıl kullanacağınızı görmek için Robert McIntosh’un bu sayıda yer alan “AD Yıkımından Kurtulma” başlıklı yazısına bakınız.)

İlk üç Güvenli Kip seçeneğinin her biri Win2K’in varsayılan ayarlarıyla başlar; bunlar bir VGA sistemi sürücüsü, temel klavye ve fare sürücüleri ve başka bir dizi temel aygıt sürücüsü ve hizmeti içerir (eğer Safe Mode with Networking seçeneğini seçmişseniz bir de ağ sürücüsü içerilir). Güvenli Kip’de Plug and Play (PnP) işlemleri iptal edilmez. Bu yüzden, bir aygıt sorun yaratıyorsa Güvenli Kipe geçmeden önce onu çıkartmayı unutmayın.

Safe Mode. Yeni bir fare ya da klavye yazılımı, faks yazılımı, sayısal kamera yazılımı ya da yeni bir ağ istemci yazılımı ya da enerji yönetim yazılımı yükledikten sonra sisteminizde sorun çıkmışsa bu kipi seçin. Eğer Güvenli Kipten sistemi açabiliyorsanız yeni yüklediğiniz yazılımı kaldırarak sistemi düzgün çalışır duruma getirebilirsiniz. Bu kipte yazılım kaldırma dışında güvenlik güncellemeleri, acil yamalar ya da tüm bir hizmet paketi (service pack) gibi yazılımları da yükleyebilirsiniz. İşiniz bittiğinde sistemi her zamanki gibi Start menüsündeki Shut Down seçeneğinden kapatabilirsiniz.

Safe Mode with Networking. Bu kip, Safe Mode’daki işlevlerin yanısıra ağ işlevlerini de sisteme yükler. Bu kipte yalnızca LAN bağlantılarının desteklenediğini unutmayın; çevirmeli ağ bağlantılarını ya da VPN bağlantılarını bu kipte yaratmazsınız, test edemezsiniz.

Safe Mode with Command Prompt. Görüntü sürücüsü, klavye ya da faredeki sorunlar yüzünden grafik ortama (GUI) geçemiyorsanız bu seçeneği seçin. Bu kipte sistem yalnızca dokuz prosesi çalıştırır: System, SMSS, Csrss, Winlogon, Services, Lsass, Taskmgr, Svchost ve Winmgt. Bu kipte kullanabileceğiniz komutların listesini görmek için komut satırından

Help

Komutunu verin. Dosya işleme komutlarının yanısıra Chkdsk, Chkntfs, Convert, Diskcopy ve Format gibi tanıdık onarım programlarını kullanabileceksiniz. Win2K’i bütünüyle komut satırından yönetmek genelde zordur ama yine de bu kipte FAT ve NTFS diskleri denetleyip biçimlendirmek, dosya ya da klasörleri kopyalamak, taşımak, adlarını değiştirmek ve silmek kolaylıkla yapılabilecek işlerdendir. Güvenli Kipte iken sistemi yeniden başlatmak için Ctrl+Alt+Del’e basarak Windows Security diyalog kutusunu çıkartabilir, oradan da Shutdown’u seçebilirsiniz. Eğer diyalog kutusu karşınıza çıkmıyorsa bilgisayarın elektrik düğmesinden sistemi açıp kapatabilirsiniz.

Bir güvenli kip seçeneğini seçtikten sonra karşınıza boot menüsü çıkartılır (tabii, bilgisayarda birden fazla kurulum bulunuyorsa). Bu menüden bir Win2K kurulumu seçilir. Bu seçimi yaptığınızda, yüklenen dosyaları gösteren uzun bir liste çıkar. Sistemi güvenli kipte açmak daha uzun sürer. Bu yüzden oturum açma penceresi gelene kadar biraz sabredin.

Oturum açma penceresinde normal etki alanı kullanıcı bilgilerini girip oturum açabilirsiniz. Yalnızca Directory services restore mode’da (Dizin hizmetlerini geri yükleme kipi), yerel veritabanındaki administrator hesabını kullanarak oturum açmalısınız. Sonra, Win2K, Şekil 2’de görüldüğü gibi güvenli kipte olduğunuzu söyleyen bir uyarı mesajı çıkartır. Devam etmek için OK tuşuna basıp geçtiğinizde Win2K, ekranın her köşesine, Şekil 3’de görüldüğü gibi güvenli kip uyarılarını yerleştirir. Arka plan rengi siyah yapılır ve ekran alanı en düşük VGA alanı şeklinde düzenlenir.

RC Onarımları

RC, ERD ve güvenli kip yöntemlerine göre daha fazla özellik sağlar. Eğer sistemin yüklenmiş sürücülerle, hizmetlerle ya da Kayıt dosyalarıyla bir sorunu olduğunu düşünüyorsanız yalnızca RC yardımınıza koşabilir. (Bu türlü durumlarda ERD ya da güvenli kip işe yaramaz.) RC komut satırı temelli bir yöntemdir. Bu yüzden, çeşitli sorunlar grafiksel kullanıcı arayüzünün çalışmasına engel oluyorsa RC yine yararlanabileceğiniz bir araç olacaktır.

ERD gibi RC de bozuk bir boot.ini dosyasını ya da MBR’ı onarabilir, Win2K bileşenlerini denetleyebilir ve bozuksa sağlamları ile değiştirebilir. RC ile kötü bir SCSI ya da görüntü sistemi sürücüsünü de doğru bir sürücüyle değiştirebilirsiniz; bir sabit diski biçimlendirebilir ya da bölümlendirebilirsiniz; sorunlu hizmetleri devre dışı bırakabilirsiniz; daha büyük ve kalıcı bir takas dosyası oluşturmanızı engelleyen küçük bir takas dosyasını silebilirsiniz. Sıklıkla karşılaşabileceğiniz üç sorunu RC ile nasıl çözeceğinizi görmek için “Sık Karşılaşılan Sorunları Çözmek İçin RC’yi Kullanma” başlıklı bölüme bakınız.

RC’yi bir Win2K CD-ROM’undan ya da kurulum disketlerinden çalıştırabilirsiniz. ( Welcome to Setup ekranında F10’a basarak.) Ya da RC’nin bir yerel kopyasını bilgisayara kurabilirsiniz. Bu şekilde her seferinde CD ya da disket aramak zorunda kalmazsınız. Ama RC’yi sabit diske kurduğunuz için yalnızca sabit diskten başlayabildiğiniz durumlarda bu kopyadan yararlanabilirsiniz. RC’nin az bilinen yararlarından biri de bu yöntemle bir NT 4.0 sistemini de onarabileceğinizdir. (Bunun için de RC’yi ya CD-ROM’dan çalıştırabilir ya da yerel kopyasını önceden kurabilirsiniz.)

RC kurulumu hızlıdır ve basit bir şekilde gerçekleşir. Ama başlamadan önce bazı koşulları sağlıyor olmanız gerekir:

· Başlama diskinde (boot disk) 7MB’lık boş alan bulunmalıdır.

· RC, Win2K kurulumu sırasında kurulamaz.

· Eğer başlama diskiniz bir yazılımla yapılan ayna takımın (mirror set) parçası ise RC’yi kuramazsınız.

Eğer yazılımla yapılan bir aynalama takımına sahipseniz ayna ilişkisini kırmalı, RC’yi kurmalı, sonra tekrar aynalama takımını oluşturmalısınız. Ama eğer aynalama setiniz NT 4.0’dan kalmışsa sistem diskinin tipini temelden (basic) dinamik diske çevirmedikçe ayna ilişkisini kırmamalısınız. Win2K, NT’den kalan aynalama takımlarını destekler ama bunları yeniden temel disklerde oluşturamaz. Ancak disk tipini dinamiğe çevirirseniz yeni bir aynalama takımı oluşturabilirsiniz.

Sisteminizin ön koşulları sağladığını varsayarsak RC’yi kurmak için Win2K kurulum dosyalarına gereksiniminiz olacaktır (Win2K Professional dosyaları da olur). RC’yi çalıştırmak içinse yerel yönetici hesabının parolasını bilmeniz gerekir. RC’yi bilgisayara kurmak için bir komut satırı açın ve aşağıdaki komutu verin:

F:\i386\winnt32 /cmdcons

Burada F harfi kurulum dosyalarının bulunduğu sürücüyü gösterir. Winnt32.exe programı Win2K ya da NT 4.0 kurulum programıdır. /cmdcons anahtarı RC’nin kurulumunu sağlar.

RC’yi başlatma

Sistemi yeniden başlattığınızda başlama menüsünün sonuncu seçeneği olarak RC görünür. RC’yi seçtiğinizde siyah bir ekranın en üst kısmında Windows 2000 Recovery Console V5.0 ifadesi görünür. Dosyalar birbiri ardına yüklenirken ekranda onları simgeleyen noktalar yer alır. Sonra, bilgisayarda bulunan Win2K ve NT 4.0 kurulumları bölüm harfi ve sistem klasörü ile birlikte görüntülenir ve hangi sisteme giriş yapacağınız sorulur. Şekil 4’de dört adet işletim sistemi seçeneği görüyorsunuz; bunların bir tanesi C’de, bir tanesi D’de, iki tanesi de E’de bulunuyor. RC, bu seçenekleri gösterirken ne yazık ki açıklayıcı ifadeler kullanmıyor. Bu yüzden hangi klasörde hangi işletim sisteminin bulunduğunu bilmek zorundasınız. RC seçtiğiniz işletim sistemini yükledikten sonra sistem kökünde bir komut satırı açar.

RC’yi sabit diske kurduğunuzda boot.ini dosyasının özellikleri System, Hidden, Read-Only ve Archive olarak ayarlanır. Şekil 4’deki dört işletim sisteminin boot.ini’de nasıl yer aldığı Şekil 5’de gösterilmektedir. Bu dosyadaki son satır file (C:\cmdcons\bootsect

.dat=“Microsoft Windows 2000 Recovery Console” /cmdcons), RC’yi başlatan satırdır. Eğer sonradan RC’yi kaldırmak isterseniz boot.ini dosyasının özelliklerini değiştirmeniz, bu satırı silmeniz, sonra da dosyayı bu şekilde saklamanız gerekir. Boot.ini dosyasının özelliklerinin nsaıl değiştirileceğini ve bu satırın nasıl sileneceğini daha sonra açıklayacağım.

RC’deki Yönetici Parolası

RC’nin karşınıza çıkardığı işletim seçeneklerinden birini seçtiğinizde RC sizden yerel yöneticinin (Administrator kullanıcısı) parolasını soracaktır. Bu kullanıcının adını Administrator’dan farklı bir şey yapmış olsanız bile konsol sizden hep “Administrator” parolasını isteyecektir. RC oturum açma ekranında hep Administrator kullanıcısının parolası istense de ilgili kullancının parolası, ister adı Administrator kalsın, isterse değişsin, kabul edilecektir.

Doğru parolayı girdikten sonra bir komut satırı göreceksiniz. Burada sistem dosyalarına bakabilir, hizmetleri devre dışı bırakabilir, dosyaları silebilir ya da değiştirebilir ve diğer değişiklikleri gerçekleştirebilirsiniz.

Burada karşılaşabileceğiniz ve herkes tarafından bilinen bir güvenlik açığı vardır: Configure Your Computer Wizard ile Active Directory (AD) ormanı içindeki ilk DC’yi oluşturduğunuzda dizin hizmetleri geri yükleme kipi parolası (yerel yöneticinin parolası) otomatik olarak boş parola yapılır. Bu parolanın boş olduğunu bilen kötü niyetlli birisi sisteme giriş yapabilir ve sisteme zarar verebilir. 2000 yılının Aralık ayında Microsoft bu açığı gideren bir acil yama (hotfix) çıkarttı. Microsoft’un, (http://support

.microsoft.com/support/kb/articles/q271/

6/41.asp adresindeki, “The ConŞekil Your Computer Wizard Sets Blank Recovery Mode Password” (ConŞekil Your Computer Wizard Programı Geri Alma Parolasını Boş Parola Yapıyor) başlıklı yazısı bu güvenlik açığını açıklıyor ve acil yamayı indirebileceğiniz bir URL sağlıyor. Microsoft büyük olasılıkla bu acil yamayı Service Pack 2 (SP2)’de içerecek.

RC’yi Yeniden Kurma

İki durumda RC’yi yeniden kurmanız gerekir. Eğer RC’yi bir FAT bölüme kurarsanız ve sonradan bu bölümü NTFS’e çevirirseniz \cmdcons klasöründeki dosya sistemine özel dosyalar geçersiz kalacaktır. Böyle bir durumda RC’yi tekrar kurmalısınız.

SP2’yi uyguladıktan sonra da RC’yi tekrar kurmanız gerekecektir. \cmdcons klasörü sistemi başlatmak için gereken önemli sürücüleri içerdiği ve SP2 de bu dosyaları büyük olasılıkla değiştirdiği için önce bir SP2’li kurulum (slipstream) oluşturmalısınız. Sonra da bu kurulumdan RC’yi tekrar yüklemelisiniz. Böylelikle \cmdcons klasöründe başlama için gereken dosyaların en son sürümlerinin bulunduğundan emin olabilirsiniz.

RC’yi Kaldırma

RC’yi kaldırma, birkaç basamaklı bir işlemdir. Kısaca, başlama sürücüsünün kökünde bulunan CMDLDR dosyasını ve \cmdcons klasörünü silmeli (dosya da, klasör de gizlidir) ve boot.ini dosyasında RC ile ilgili satırı silmelisiniz.

CMDLDR ve \cmdcons klasörü Hidden ve System özelliklerine sahip olduğu için öncelikle bu dosyaları Windows Explorer’da görünür duruma getirmelisiniz. Windows Explorer’ın Tools (Araçlar) menüsünde Folder Options’a (Klasör Seçenekleri) şıkkına tıklayın ve View (Görüntüleme) sekmesine gidin. Show hidden files and folders (Gizli dosyaları ve klasörleri göster) seçeneğini işaretleyin, Hide protected operating system files (Korunan işletim sistemi dosyalarını gizle) şeklindeki kutuyu temizleyin ve OK tuşuna basın. Şimdi kökte \cmdcons klasörü ile CMDLDR dosyasını görüp silebilirsiniz.

Boot.ini dosyasındaki RC komut satırını silmek biraz daha karmaşık bir işlem olacaktır. Bu dosya gizli ve sistem dosyası özelliklerinin yanısıra yalnızca-okunur bir dosyadır. Bu özellikleri kaldırmak için Windows Explorer’da dosyayı sağ tıklayın, Properties’i seçin ve özellikleri temizleyin. Yalnızca okunur özelliğini kaldırdığınızda bu dosyayı değiştirebilir ve yeni durumunu saklayabilirsiniz. Dosyanın özelliklerini aşağıdaki komutu komut satırından girerek de kaldırabilirsiniz:

Attrib -h -s -r boot.ini

Boot.ini dosyası bilgisayarın başlaması için yaşamsal bir öneme sahiptir. Bu yüzden, herhangi bir değişiklik yapmadan önce aşağıdaki komutu vererek dosyanın bir kopyasını çıkartın:

C:\copy boot.ini boot.ini.bak

Sonra boot.ini dosyasını açıp “Windows 2000 Recovery Console” ifadesini içeren satırı silip dosyayı saklayın.

Şu anda RC’nin bütün izleri silinmiş durumdadır. Güvenlik nedeniyle, Attrib +h +s +r boot.ini komutunu vererek boot.ini dosyasına tekrar gizli, sistem ve yalnızca okunur özelliklerini vermek yerinde olacaktır. Eğer bir son kullanıcı sisteminde çalışıyorsanız Windows Explorer ‘ın ayarlarını da eksi durumuna getirmeyi unutmayın.

Sık Kullanılan RC Onarımları

RC, Tablo 1’de gösterilen komutları anlar. Bu komutları kullanarak dosyalrı ve klasörleri kopyalayabilir, adlarını değiştirebilir, silebilirsiniz; sürücüleri ve hizmetleri devre dışı bırakabilir ya da etkinleştirebilirsiniz; önemli başlama dosyalarını onarabilirsiniz; sabit diski tarayıp hatalarını bulabilirsiniz; sabit disk bölümlerini oluşturabilir ve biçimlendirebilirsiniz. Eğer RC içinden betik (script) çalıştırmak isterseniz RC’nin Set komutunu etkinleştirmelisiniz. Microsoft’un http://support.microsoft.com/support/kb/

articles/q229/7/16.asp adresindeki “Description of the Windows 2000 Recovery Console” (Windows 2000 Recovery Console’un Açıklanması) başlıklı makalesinde bu komutların işlevleri ve komut yazımı açıklanmaktadır. RC komutlarına ilişkin daha ayrıntılı bilgi için Kathy Ivens’ın bu sayıdaki “Recovery Console” başlıklı yazısına ve John D. Ruley’in 2000 Temmuz’unda yayınlanan “Önemli Recovery Console Komutları” başlıklı yazılarına bakınız. RC’yi ne zaman ve nasıl kullanacağınıza ilişkin olarak da Sean Daily’nin 2000 Temmuzundaki “Recovery Console’un Hakimi Olun” başlıklı yazısına bakınız.

RC ile çalışırken bazı önemli konulara dikkat etmelisiniz. Bu konsol içindeyken yalnızca sistem diskine, \%systemroot% klasörüne, \cmdcons klasörüne ve çıakrılabilir ortamlara (floppy disk ve CD*ROM gibi) erişebilirsiniz. Sistem diskindeki diğer klasörleri listeleyebilseniz bile bu klasörlere geçmek istediğinizde erişim reddedildi (Access denied) mesajı alırsınız. RC’yi sistem diskinden çıakrılabilir ortamlara dosya aktarmak için de kullanamazsınız. (Çıkarılabilir ortamlardan sabit diske kopyalama yapabilirsiniz.) Bir onarım işlemine başlamadan önce bu kısıtları aklınızda tutun.

Her Durum İçin Uygun Aracı Kullanın

Eğer başlama sırasında karşınıza çıkan basit sorunları gidermek istiyorsanız ERD’yi kullanın. Eğer sisteminiz başlıyorsa ama uygulamaya özel sorunlarla karşılaşıyorsanız güvenli kipe başvurun. Eğer yüklenmiş olan OS bileşenlerini değiştirmek istiyorsanız RC’yi kullanın. Win2K’de, güvenli kipten ve RC’den açılırken PnP’nin etkin olduğunu unutmayın; eğer bir aygıtla ilişkili olarak sorun yaşıyorsanız öncelikle bu aygıtı çıkartın. Bu araçların üçünün de işletim sistemi üzerinde önemli işlemler yapabileceğini unutmayın ve iyi bir hazırlık yapıp işe öyle koyulun.

ARA METİN:

ŞEKİL 1:

Bir ERD yaratma

ŞEKİL 2:

Güvenli kipte olduğumuzu teyit etme

ŞEKİL 3:

Güvenli kipte grafiksel kullanıcı arayüzü

ŞEKİL 4:

Örnek bir RC menüsü

ŞEKİL 5:

RC seçeneğini içeren örnek bir boot.ini dosyası

Bir sistemin yapılandırma bilgisini güncellediğinizde ya da değiştirdiğinizde yeni bir ERD yaratmayı unutmayın

RC’nin az bilinen yararlarından biri de onu NT 4.0 sistemlerinde de kullanabilecek olmamızdır.

Win2K DC rolüne terfi ettirdiğinzi sistemlerde karşınıza bir güvenlik açığı çıkabilir.

Sık Rastlanılan Sorunları Gidermek İçin RC’yi Kullanma

ERD ya da güvenli kip ile çözemediğiniz sorunların bazılarını RC ile çözebilirsiniz. RC’nin yardımcı olabileceği üç sık rastlanılan sorun bir takas dosyasını (pagefile) silmek, bir sürücüyü ya da hizmeti devre dışı bırakmak ve Kayıtın SYSTEM bölümünü kurtarmaktır.

Bir Pagefile Dosyası Nasıl Silinir

Windows 2000 ya da Windows NT 4.0 kurulumu sırasında karşılaşabileceğimiz basit bir hata küçük ve geçici bir takas dosyasının oluşmasına neden olur. Bu dosya işletim sisteminin dah abüyük ve kalıcı bir takas dosyası oluşturmasını engeller. Böyle bir şey olduğunda işletim sistemi başladığında yalnızca bu küçük ve geçici dosyayı kullanabilir, bu yüzden de sistem çok yavaşlar. Bu takas dosyasını işletim sistemi çalışmakta iken silemezsiniz; çünkü dosya işletim sistemi tarafından kullanılmaktadır. Daha da kötüsü, geçici bir dosya varken işletim sistemi kalıcı bir takas dosyası oluşturmaz. RC’yi kullanarak geçici ya da kalıcı takas dosyasını silebilirsiniz ama bu işlem pek de kolay olmaz.

1. RC’yi başlatmadan önce takas dosyasının yerini bulun. Hem Win2K hem de NT 4.0, kalıcı takas dosyasını disk bölümünün kökünde, geçici takas dosyasını sistem kökünde yaratır. Windows Explorer’da, pagefile adında bir dosyayı aratın ve bu dosyanın bulunduğu bölümü ve klasörü saptayın.

2. RC’deyken takas dosyasının bulunduğu yere geçin. Eğer takas dosyası C bölümünün başındaysa komut satırına geçin. Eğer takas dosyası sistem kökünde ise ve sizin sistem kökünüz \winnt ise şu komutu verin:

cd C:\winnt32

3. Takas dosyasını RC’den görebilmek için bu dosyanın üzeirne başka bir dosya kopyalayın. Örneğin, help.txt dosyasını takas dosyasının üzerine kopyalamak için şu komutu verin:

copy help.txt pagefile.sys

4. Sonra aşağıdaki komutu vererek takas dosyasını silin:

delete pagefile.sys

5. RC komut istemindeyken Exit komutunu vererek buradan çıkın. Sistem açılırken Win2K takas dosyasının bulunmadığını farkeder ve System Properties, Advanced, Performance sekmesindeki ayarları kullanarak yeni bir takas dosyasını yaratır. Benim Win2K yüklü dizüstü bilgisayarımda bu işlemler hiberfile.sys adında bir dosyanın oluşmasına neden oldu. İşletim sistemi,bu dosyayı uyku süresince durum bilgilerini saklamak üzere kullanıyor.

Bir Sürücü ya da Hizmet Nasıl Devre Dışı Bırakılır

Bir sürücünün ya da hizmetin işletim sistemini etkilediğini düşünün. Bu sürücüyü ya da hizmeti denetim masasından kaldırabiliriz ama işletim sistemi oraya kadar gitmemize bile izin vermeyebilir. Bu durumda RC’yi kullanarak hizmetleri görüntüleyebilir, görüntülenen bir hizmeti devre dışı bırakabilir ve sistemi yeniden başlatabiliriz. Sistem yeniden başladıktan sonra sorun yaratan hizmeti ya da sürücüyü ya tümden kaldırabilir ya da doğrusuyla değiştirebilirsiniz.

Bütün sürücülerin ve hizmetlerin durumunu görmek için RC içindeyken şu komutu verebiliriz:

listsvc

Bu komut sürücüleri ve hizmetleri üç sütun halinde listeler. Bu sütünlar sürücünün ya da hizmetin adını, bu bileşenin o andaki durumunu ve bazı durumlarda da açıklayıcı bir ifadeyi içerir. Listsvc komutu, bileşenlerin Win2K çalışır durumda iken Services ya da Devices bölümlerinden görebileceğiniz açıklayıcı adlarını değil de, alçak düzeyli adlarını gösterir. (Örneğin, Workstation hizmeti burada Lanmanworkstation olarak, Remote Access Connection Manager hizmeti burada Rasman olarak görüntülenir.) Komutun çıktısı uzun olur; listenin tümünü görmek için aşağıya doğru inmeniz gerekir. Sorunlu bileşeni gördüğünüzde aşağıdaki komut ile onu devre dışı bırakabilirsiniz:

disable <hizmet ya da sürücü adı>

Sistemi yeniden başlatmak için Exit komutunu verin. Doğru sürücü ya da hzimeti devre dışı bırakmışsanız işletim sistemi başlayacaktır.

Kayıtın SYSTEM Bölümünü Geri Alma

Kayıtın SYSTEM bölümünün dosyaları kayıpsa, parçalı durumda ise, bozulmuşsa ya da aşırı büyümüşse Win2K bu bölümü yükleyemeyecek ve dolayısıyla başlayamayacaktır. Başlama anında donanım kısıtlamaları işletim sisteminin erişebileceği belleği 16MB ile kısıtlar. İşletim sistemi başlarken yükleyici dosya, çekirden dosyaları, donanım soyutlama katmanı, başlama sürücüleri ve Kayıtın SYSTEM bölümünün hep bu 16MB’lık alana sığması gerekir. Eğer bu kısıt sizin sisteminiz için bir sorunsa Win2K başlama anında verdiği bir uyarı ile bir dosyanın kayıp ya da bozuk olduğunu bildirir. Bu mesajın genel olarak iki açıklaması vardır: SYSTEM bölümü bozuk ya da parçalı (fragmented) durumdadır.

Parçalı SYSTEM bölümü Win2K’in bir NTFS bölümden başlamasını önler. Bu dosyanın içeriğini tümüyle ya da kısmi olarak birleştirmek için sistemi RC’den açıp bir kopyalama işlemi yapmanız yeterli olabilir. NTFS bölümlerde kopyalama yapılırken dosyaların birleşik olarak kopyalanması gözetilir. RC, işletim sisteminin küçük bir kısmını çalıştırdığı için SYSTEM bölümüne gerek duymaz. Bu işlemin başarılı olabilmesi için diskl üzerinde yeterince boş ve birleşik alana sahip olmanız gerekir.

Sistemi RC’den başlatın ve aşağıdaki komutu vererek \%systemroot%\system32\config klasörüne geçin (bu bölüm etkin Kayıt dosyalarını içerir):

cd \winnt\system32\config

SYSTEM bölümünü içeren system dosyasının adını değiştirin:

rename system system.org

Yeni dosyayı system adıyla yeni bir dosyaya kopyalayın:

copy system.org system

Son olarak da Exit komutunu vererek sistemi yeniden başlatın.

Bazı olağandışı durumlarda bir Win2K ya da dosya sistemi sorunu SYSTEM dosyasını bozabilir. Bu durumda da işletim sistemi açılmaz. Eğer ERD işlemi ile Kayıtın kopyasını \repair\regback klasörüne almışsanız bozuk dosyanın yerine yedekten kopyalama yapabilirsiniz. Bunun için önce bozuk dosya ile o dosyanın yedeği olan system.alt dosyasının adlarını aşağıdaki işlemlerle değiştirin:

cd system32\config

ren system system.old

ren system.alt systemalt.old

Sonra, \%systemroot%\repair\regback klasöründeki sağlıklı Kayıt dosyasını \%systemroot%\system32\config klasörüne kopyalayın:

cd \%systemroot%\repair\regback

copy system \%systemroot%\system32\config\*.*

Exit komutunu vererek RC’den çıkın.

Tablo 1: RC Komutları

Komut Açıklama

Attrib Bir dosyanın ya da klasörün özelliklerini değiştirir.

Batch Dosyanın içinde yer alan komutları çalıştırır

ChDir (Cd) İçinde bulunulan klasörü görüntüler ya da değiştirir

Chkdsk Bir diski denetler ve bir durum raporu çıkartır.

Cls Ekranı temizler

Copy Bir dosyayı başka bir yere kopyalar

Delete (Del) Bir ya da birden fazla dosyayı siler

Dir Bir klasörde bulunan dosya ve klasörleri gösterir

Disable Bir sürücüyü ya da hizmeti devre dışı bırakır

Diskpart Sabit disklerinizdeki bölümleri yönetir

Enable Bir sürücü ya da hizmeti etkinleştirir

Exit RC’den çıkıp bilgisayarı yeniden başlatır

Expand Sıkıştırılmış bir dosyayı açar

Fixboot Sistem bölümüne yeni bir bölüm başlama sektörü yazar

Fixmbr Diskin MBR’ını onarır

Format Bir diski biçimlendirir

Help RC’de kullanabileceğiniz komutları gösterir

Listsvc Bilgisayardaki sürücüleri ve hizmetleri listeler

Logon Bir Win2K kurulumuna oturum açmanızı sağlar

Map Sürücü eşleme bilgilerini gösterir

Mkdir (Md) Bir klasör yaratır

More Bir metin dosyasını bölüm bölüm gösterir

Rename (Ren) Bir dosyanın adını değiştirir

Rmdir (Rd) Bir klasörü siler

Set Çevre değişkenlerini gösterir ve değiştirilmesini sağlar

Systemroot Bulunulan klasörü değiştirip \%systemroot% klasörüne geçmeyi sağlar

Type Bir metin dosyasını görüntüler