BSA (Business Software Alliance) ve Yazılım Ürünlerinin Lisanslanması
Yazan:
Yelda Yiğit
BSA (Business
Software Alliance)
Kopya yazılım kullanımı,ülkemizin ve kullanıcıların geleceği için büyük bir tehlike
oluşturuyor.Bu gerçeğe karşın yazılım telif hakkı ihlalleri yüksek oranlarda
seyretmeye devam ediyor.Yürütülen yoğun faaliyetler ve kopya yazılım
kullanıldığından şüphelenilen büyük küçük birçok firmada yapılan lisans arama
çalışmaları ile,bu oranlar BSA Türkiye tarafından en alt düzeye çekilmeye
çalışılıyor.
BSA Türkiye Katılımcıları:
Apple, Arena, Armada, Autodesk, Baysis, Bilser, Bimeks, EGS Sistem, Eta, Index,
Intertech, Licom, Link Bilgisayar, Linksoft, Mart Komputer (Adobe), Microsoft,
Mikro Yazılımevi, Netsis, Oracle, Progress, Sebit.
Yazılım telif hakkı ihlali nedir?
Yazılımı,hak sahibinin izni olmadan ve telif hakkını ödemeden kopyalamak, lisansız olarak kullanmak
yada izin verilenden fazla sayıda çoğaltmak gibi eylemler ‘Yazılım Korsanlığı’
olarak adlandırılır.
Hangi eylemler,yazılım telif hakkı ihlaline
girer?
Yazılım korsanlığının 6 temel türü vardır:
Son kullanıcı kopyalaması: Bir
yazılımın, işyeri bünyesinde, lisanslı kullanıcısının dışında çok sayıda
çalışanın kullanması amacıyla kopyalanmasıdır.İş ortamı dışında, arkadaşlar
arasında yapılan ‘Disk Değişimi’de bu kategoriye girer.
Sabit disk yüklemesi: Bilgisayar
firmalarının, müşteri çekmek amacıyla, yazılımları izinsiz kopyalayarak,
sattıkları bilgisayarların sabit disklerine yüklemeleridir.
Sahtecilik: Telif hakkına
sahip yazılımların yasadışı yollardan çoğaltılarak satılmasıdır.Çoğunlukla
ürünün yasal görünmesini sağlayan yöntemlerle (paket, logo, hologram vb.
taklidi) yapılır.
Eş anlı kullanım: Son
kullanıcının sadece kendi kullanımı için lisans aldığı yazılımın, aynı anda
yada farklı zamanlarda,birden fazla bilgisayarda kullanılmasıdır.
İlan tahtası (BBS) kopyacılığı:
Telif hakkı bulunan yazılımların, ortak yada yarı özel bir elektronik ilan
tahtasına modem ile bağlanan kullanıcılar tarafından izinsiz kopyalanmasıdır.
Yazılım kiralama: Yazılımın
yasadışı olarak son kullanıcılara kiralanması ve kiralanan yazılımın son
kullanıcılar tarafından bilgisayarların sabit diskine sürekli kullanım amcıyla
kopyalanması durumudur.
Internet yoluyla kopyalama:
Web sayfası aracılığıyla, yazılımın lisanssız olarak bilgisayarlara
yüklenmesidir.
Bilgisayar yazılımlarının telif
haklarının hangi yasa korur?
Bilgisayar yazılımları, Türk Ceza Kanunu (TCK) ve Fikir ve Sanat Eserleri
Kanunu (FSEK) kapsamında ‘Bilişim Alanında Suçlar’ adı altında
korunmaktadır.FSEK’te 3 Mart 2001 tarihinde 4630 sayılı yasayla yapılan
kapsamlı değişikliklerle, yazılım telif hakları artık çok daha sıkı bir şekilde
korunmaya başlamıştır.
Kopya yazılım kullanmanın cezası nedir?
Yasal düzenlemeler sonrasında, kopya yazılım fiillerinde uygulanacak cezalar
önemli ölçüde artırıldı.Cezalardaki son durum şöyle: Lisans başına 10 milyar
Tl’den 150 milyar TL’ye kadar para cezası; 2 yıldan 6 yıla kadar, para cezasına
çevrilmeksizin hapis, 3 yıla kadar meslekten men, fiilin işlendiği teknik
donanım ile kopya ürünlere el konulması şeklindedir.
Doğru Lisanslamanın Püf Noktaları
1. Kullandığınız bilgisayarlar ve
sunucular ile ilgili olarak, aşağıdaki sorulara ’evet’ yanıtı veriyorsanız,
doğru lisanslama yapıyorsunuz demektir.
Sunucunuzda kullanılan her bir yazılım
için sunucu lisanslarına sahip
misiniz?
Kullanıcıların sunucuya ulaşması için
ayrıca lisans mevcut mu?
Sunucu üzerinden çalıştırılan
uygulamalrda her bir kullanıcı için ayrı lisansınız var mı?(Eş kullanım, birçok
lisans sözleşmesinde yasaklanmıştır.)
Sabit diskiniz varsa, ayrıca ‘İşletim
Sistemi Lisansı’ almanız gereklidir; bu lisansları temin ettiniz mi?
2.Kullandığınız yazılımlarla ilgili
olarak, aşağıdaki sorulara ‘evet’ yanıtı veriyorsanız, doğru lisanslama
yapıyorsunuz demektir.
Bilgisayarınız için işletim sisteminiz
ve uygulamalara ait lisanlarınız doğru sayıda mı?
Bilsayarınızda başka programlar varsa,
bunlar orijinal ve lisanlı mı?
Bilgisayarınız için aldığınız işletim
sistemi lisansı, eski bilgisayarınızdaki lisanssız programlar için de
kullanılabiliyor mu, yoksa sadece yeni bir bilgisayar için mi geçerli?
Lisanlı yazılım kullanan kişiler, hep bir adım öndedirler.Onlar yasal
yaptırımlardan etkilenmezler;
Virüs tehlikesine karşı korunurlar,
Teknik destek güvencesinden yararlanırlar,
Bilgi teknolojilerindeki gelişmeler hakkında sürekli bilgilendirilirler,
Doğru ve eksiksiz dökümantasyon rehberliğinde çalışırlar,
İhtiyaçlarına özel çözümlere rahatlıkla ulaşabilirler,
Yazılımlardan daha yüksek verim alırlar,
Yazılımlarını düşük maliyete güncelleştirme olanağına kavuşurlar.
LİSANSLAMA
Kutu Lisanslama: Alınan kutu ürünler içinden çıkan
lisans kutu lisansıdır.Aynı lisans birden fazla bilgisayarda kullanılamaz.Bu
lisans ile kullanıcı ürünü kullanma hakkına sahip olur.
Kutu
Lisans Alırken Nelere Dikkat Edilmelidir?
Alınan kutu ürünün, orijinal olup olmadığını anlama için dikkat
edilmesi gereken noktalar şunlardır:
1. Kutu üzerinde mutlaka orijinallik
sertifikası (Certificate of Authenticity) etiketi bulunmalıdır.Bu etiket
üzerinde yer alan mor renkli kare şekil, sıcağa duyarlı olup dokunulduğu zaman
renk değiştirir.
2. Kutu içinde mutlaka bir adet Son
Kullanıcı Lisans Sözleşmesi (End User Licence Agreement-EULA) olmalıdır.
3. Yeni
ürünler için kutu içinde bulunan CD üzerinde özel hologram bulunmaktadır.CD
ışığa doğru hafifçe çevrilirse, CD üzerinde ürünün adı ve ürün resmi
görülebilir.
4. Kutu içinde bir adet Kayıt
Kartı ve ürün kitabı olmalıdır.
Alınan kutu
ürünün,lisanslı olduğunu kanıtlamak için aşağıda tanımlı belgelerin saklanması
gerekmektedir:
Son Kullanıcı Lisans Sözleşmesi
(EULA)
Ürün faturasının bir kopyası
Ürün kutusu yada CD’si tek başına geçerli değildir.
Oem Lisanslama: Bu ürünler
bilgisayar firmalarına yeni bilgisayarlarla birlikte önceden yüklenmesi için
sunulmaktadır.Yeni alınan PC’ler üzerinde, işletim sistemi kurulu olarak
gelir.Yüklü olan programın kanunen lisanslı olabilmesi için mutlaka üzerinde
OEM Lisansı olamalıdır.Aynı lisans birden fazla PC’de kullanılamaz.
OEM Lisansı sadece yüklü olduğu PC’ye
aittir.Kişiye yada kuruluşa ait olamdığı için her yeni PC için ayrı bir OEM
Lisansı alınması gereklidir.
Hangi
Durumlarda OEM Lisans Alınmalıdır?
Yeni bir PC alırken OEM Lisans satın almak, önemli fiyat avantajı
sağlamaktadır.Ayrıca, lisansı olmayan bir PC’ye yeni bir donanım alınırken de
(sabitdisk,bellek,işlemci gibi) – yalnızca işletim sistemleri için - OEM Lisans
satın alınabilir.
OEM
Lisans Alırken Nelere Dikkat Edilmelidir?
Alınan OEM ürünün orijinal olup olmadığını anlamak için dikkat edilmesi gereken
özellikler şunlardır:
1. PC kasasında mutlaka Orijinallik
Sertifikası etiketi bulunmalıdır.Bu etiket gerek kullanıcılara gerekse PC
üreticilerinin kendilerine, yazılımların yasal olduğu yolunda güvence verir.Bu
etiketin orijinal olup olmadığı etiket üzerinde bulunan tel bantlardaki
‘Microsoft’ ve ‘Genuie’ yazılarından anlaşılabilir.Ayrıca etiketin orta
kısmında ürün adı ürün anahtar numarası (Key Number) ile renk değiştiren
Microsoft logosu bulunmalıdır.
2. Orijinallik Sertifikası ile
birlikte mutlaka bir adet Son Kullanıcı Lisans Sözleşmesi bulunmalıdır.
3. Ürünler için OEM Lisans ile
birlikte ayrıca bir adet ürün CD’si verilmektedir.
Alınan OEM ürünün lisanslı olduğunu
kanıtlamak için, aşağıda tanımlı belgelerin saklanması gerekmektedir:
Son Kullanıcı Lisans Sözleşmesi
(EULA)
Orijinallik Sertifikası (Certificate
of Authenticity)
Ürün faturasının bir kopyası
OEM Lisansı yeni bir Pc ile alınabilir.
OEM İşletim Sistemleri (Windows) herhangi bir bilgisayar donanımı ile
alınabilir.İşletim sistemlerinin çoklu alım için gerekli olan Open
Lisanslarının kaldırılması sebebiyle bu şekilde bir lisanslamaya izin
verilmektedir.
OEM Uygulama Programları ve Sunucu Ürünleri (Microsoft Office Small Business,
Windows 2000 Server...vb.) ancak yeni bir PC ile alınabilir.Bu kurala
uyulmaması durumunda alınan lisans
geçersiz hale gelir.
Office Small Business ürünü yeni
bir PC ile alındığında, Kutu Office Standart ürününe göre önemli bir fiyat
avantajı sağlamaktadır.
Open Lisanslama (İsme Özel
Lisanslama): PC sayısı iki ve daha fazla olan firmalar içinen uygun
lisanslama çözümüdür.Open Lisanlama sayesinde, birden fazla bilgisayara aynı
CD’den yükleme yapılırken, hem maliyetten, hemde lisans yönetimi için harcanan
zamandan tasarruf sağlanır.
Open Lisanslamanın Open Business ve Open Volume olarak iki ayrı çeşidi vardır.
Open Lisans sadece alımı yapan firmaya ait ve işleme özel bir belgedir,
satılamaz.
İŞLEYİŞ:
1. Öncelikle ihtiyaç duyulan ürünler
ve adetleri belirlenir.
2. İhtiyaç duyulan lisanslar, ilgili
Microsoft bayiisine bildirilir.
3. Bayii,firmanın lisans talebini
yetkili Microsoft Dağıtıcısına (Distribütör) iletir.
4. Distribütör, lisanslar için
doğrudan İrlanda’da ki Microsoft Operasyon Merkezine siparişi bildirir.
5. Yurtdışından gelen lisanlar önce
distribütöre, sonra bayiiye ulaşır.
6. Alınan lisanslar ilgili olarak,
firmaya, üzerinde istenen ürün adları ve adetlerinin bulunduğu Open Lisans
Anlaşması, faturasıyla birlikte gönderilir.
7. Open ile lisanslanan ürünlerin PC’lere yüklenebilmesi için
o ürünün CD’sine ihtiyaç duyulmaktadır.Bu CD’ler, firmalar tarafından ayrıca
satın alınmalıdır.
8. Firma Open Lisans üzerinde yazan adetten daha fazla
lisansı kuruluşundaki PC’lere hem teknik hemde lisaslama kuralları açısından
yükleyemez.
Open
Lisanslama Yapılırken Nelere Dikkat Edilmelidir?
1. Kuruluş daha önce bir Open lisanslaması yapmış ve belli avantajlar
kazanmışsa, bu avntajı 2 sene boyunca devam ettirme hakkı vardır.Bunun için
öncelikle mevcut lisans anlaşmalarının kontrol edilmesi gerekmektedir.
2.
Firma adına düzenlenmiş olan Open Lisans belgesi üzerinde, firmanın
adının, ürün tanımlarının, adetlerinin ve kullanılan dilin doğruluğu kontrol
edilmelidir.
3. Open Lisans belgesi üzerinde, mutlaka
orijinallik sertifikası bulunmalıdır.
Herhangi bir kontrolde, lisans ibraz etmek için,aşağıda tanımlı belgeler
mutlaka saklanmalıdır:
Open Lisans Belgesi
Kutu ürünler için Son Kullanıcı Lisans Sözleşmesi
Kutu ürünler için ürün faturasının bir kopyası
Open Business
En az 2 PC’si olan küçük ve orta ölçekli işletmeler için lisanslama
konusunda en uygun çözümdür.
Herhangi bir Microsoft ürünü veya ürünlerinden en az 5 lisans alınması,
Örneğin Office için, kutu fiyatlarına göre %22’ye varan indirim olanağı,
2 yıl içinde tekrar sipariş durumunda satın alınan bir lisans için bile aynı
fiyat avantajının sağlanması Open Business’ın özelliğidir.
Open Volume
75-1000 PC’ye sahip orta ve büyük ölçekli işletmeler için lisanslama
konusunda en uygun çözümdür.
Şirket 75-1000 PC’ye sahipse, örneğin Office ürünü için kutu ürün fiyatına
oranla %26 ile %32 arasında fiyat indirimi sağlar.
Ürünlerin puanlarına göre iki ayrı indirm seviyesi vardır.
Open Volume B (150-499 Puan)
Open Volume C (500 Puan üstü)
Microsoft Volume Programı’nda 3 ayrı havuz bulunmaktadır:
1. Sistem Ürünleri Havuzu
2. Uygulama Ürünleri Havuzu
3. Sunucu Ürünleri Havuzu
Aynı ürün havuzundan satın alınan tüm lisanslar biribirine eklenerek daha uygun
bir erişilir.Open Volume Fiyat seviyesi lisans sayısı değil, sipariş edilen
lisansların ‘Birim Puanı’ üzerinden hesaplanır.Her bir lisans en az bir puan
olamk üzere birim değerlere sahiptir.Word, Excell gibi bireysel uygulama
ürünlerinin genellikle bir, Office uygulama paketlerinin, çoğu masaüstü sistem
ürünlerinin ve yükseltimlerinin puanı ikidir.Sunucu ürünlerinin puanı ise daha
yüksektir.
Belirli dönemlerde Open Lisansı taksitle satılmaktadır.
Open
Üyelik Anlaşması:
Microsoft Open Üyelik Anlaşması (OSL), firmaların 3 yıl boyunca kira ödeyerek,
Micrososft ürünlerini kullanabileceği bir anlaşma biçimidir.
Bu lisanslama modeli, firmaların aşağıda tanımlanmış olan Microsoft
ürünlerinden tercih ettiklerini, 3 yıl boyunca kira bedeli ödeyerek kullanma
hakkına sahip olmalarını sağlamaktadır.
Microsoft Off’ce Professional
Microsoft Windows 2000 Professional Upgrade
(Sadece Sürüm Yükseltim Lisansı)
Microsoft Backoffice Kullanıcı Erişim Lisansları (CAL)
Anlaşmayı imzalayan firma bu ürünlerin en son sürümünü kullanma hakkına sahip
olur.
Bu modelin ana başlıkları:
Firmaların, anlaşmayı en az 10 PC ile yapması gerekmektedir.
Ödemeler anlaşmanın yapıldığı tarihte 1.yıl, 2.yıl ve 3.yıl ödemesi olmak üzere
3 ayrı zaman da yapılmaktadır.
Anlaşmayı imzalayan firmalar, 3 yıl boyunca,yukarıda tanımlı ürünlerin çıkacak
yeni sürümlerini ücretsiz olarak kullanma hakkına sahip olurlar.
Anlaşma firmaların mevcut PC’lerinin tümünü anlaşmaya dahil edilerek yapılır.
OSL’de, kiralama bedelleri için iki
farklı seviyede fiyat opsiyonu bulunmaktadır.Bunlar;
Level B: 10-199 PC için geçerlidir,
Level C: 200-250 PC için geçerlidir.
Avantajları:
Diğer lisans programlarına göre fiyat avantajı ,
Önceden planlanmış ve onaylanmış yazılım lisans bütçesi,
Sisteme yeni dahil olacak PC’ler için basit ödeme planı,
Lisans envanterinin kolay yönetimi,
Telefon ile ürün desteği (Windows ve Office için),
Anlaşma süresince,yeni çıkacak ürünleri ücretsiz güncelleme hakkına sahip olma,
Open üyelik bedelini masraf olarak gösterme imkanı sağlanır.
Open Üyelik Anlaşması Dışındaki Diğer Ürünler
B seviyesinden anlaşma imzalayan kuruluşlar, Open B seviyesi onay numarası,
C seviyesinden anlaşma imzalayan firmalar, Open C seviyesi onay numarasına
sahip olarak anlaşma dışındaki ürünleri de satın alabilirler.Bu numaralar,
anlaşma yürürlüğe girdiği zaman, Microsoft’un ilgili firmaya göndereceği bir
mektup üzerinde belirtilecektir.
Güncel Lisanslara Sahip Olan
Kullanıcılar
Güncel veya bir önceki ürün sürümüne sahip kullanıcılara, sadece ilk yıl
için geçerli olmak üzere, kira bedelinin ilk yılki değeri üzerinden %50 indirim
uygulanır.Bu indirime ‘Güncel PC İndirimi’ adı verilmektedir.
İşleyiş:
Anlaşma metni, ilgili firma tarafından onaylandıktan sonra bayiiye teslim
edilir.
Daha sonra bu anlaşma önce distribütöre, daha sonra da onaylanmak üzere Microsoft’a
sadece bir kopya anlaşma, Microsoft’un kayıtlarında tutulmak üzere
gönderilmelidir.Eğer firma tamamlanmış bir anlaşmaya sahip olamk istiyorsa,
bunun bir kopyası Microsoft’a gönderilmeden önce alınmalıdır.
Anlaşma, Microsoft tarafından onaylandıktan sonra firmaya ‘Hoşgeldin Mektubu ve
Kiti’ gönderilir.Bu mektupta anlaşmanın kabul edildiği ve anlaşmanın sona erme
tarihi belirtilir.Hoşgeldin Kiti, en fazla 2 dilde olmak üzere, ürün CD’lerini
içerir.Ürünlerin dili ve CD sayısı anlaşma üzerinde belirtilir.
Windows ve Office ürünlerinde sürüm değişiklikleri olduğunda, yani yeni
sürümler çıktığında, firmaya anlaşma ile ilgili CD’ler gönderilir.
Yıllık ödemeler, anlaşma tarihi ile takip eden yılların başında
yapılacaktır.Her yıl sonunda, o yıl sisteme dahil edilen PC’ler için de ödeme
miktarı belirlenir.3.yıl içinde sisteme dahil edilecek PC’lerin ödemesi, 3.yıl
sonunda yapılmaktadır.
Anlaşma sona erdiği tarihte, firmanın
3 opsiyonu bulunmaktadır.
Anlaşmayı yenilemek,
Anlaşma ile kullanılan yazılım lisanslarını satın almak,
Anlaşma ile kullanılan yazılım lisanslarını bilgisayarlardan silmek veya farklı
bir lisans anlaşması satın almaktır.
Yelda YİĞİT